Doanh nhân phiên bản 3.0 là ai?

“Khi nước rút, ta mới biết được ai là người không… mặc đồ. Cũng như sau khủng hoảng, ta mới biết đâu là điểm yếu của các doanh nghiệp…” – Hiệu trưởng Trường Doanh nhân & Giám đốc PACE Giản Tư Trung đã tâm sự như vậy cùng Sinh Viên Việt Nam.

Giản Tư Trung, hiệu trưởng Trường Doanh nhân & Giám đốc PACE

XA RỒI, CHIẾN LƯỢC “GILANA”

Anh Giản Tư Trung: Từ lâu, thế giới đã nói nhiều đến khái niệm nền kinh tế tri thức (knowledge-based economy), của cải của xã hội được tạo ra chủ yếu dựa vào tri thức…

Còn đối ngược với knowledge-based economy, chúng tôi hay gọi đùa là “Trâu bò-based economy” hay “Cơ bắp-based economy”, tức là nền kinh tế mà của cải được tạo ra chủ yếu dựa vào cơ bắp, vào sức lao động phổ thông là chính.

Còn triết lý thứ ba là nền kinh tế phát triển dựa trên tài nguyên, nhưng tài nguyên nào rồi cũng phải cạn mà thôi.

Một ví dụ về nền kinh tế tri thức, thưa anh?

Tôi lấy một ví dụ nhỏ nhất, đó là câu chuyện về giày Nike. Một đôi giày của Nike bán trung bình 100USD/đôi trên thị trường. Lúc đầu hãng này làm từ A đến Z mọi công đoạn: từ sản xuất cho đến phân phối, làm thương hiệu v.v.

Nhưng làm một thời gian thì họ đã chuyển giao công đoạn sản xuất sang các nền kinh tế như Hàn Quốc, Đài Loan… với điều kiện là cho các nơi này hưởng 20 USD/đôi, còn Nike thì tập trung vào làm thương hiệu và phân phối.

Các nền kinh tế này làm một thời gian họ cũng tính đến chuyện là đẩy phần sản xuất sang các khu vực khác như Trung Quốc, Indonesia, Campuchia… với điều kiện là họ được hưởng khoảng 2 USD/đôi…

Từ ví dụ trên, ta thấy đó là ba nền kinh tế tiêu biểu: Người hưởng 80USD thì chỉ làm thương hiệu (đây là công việc mang tính sáng tạo, nên phải có hàm lượng chất xám rất cao thì mới có thể làm công việc này); Những người hưởng 18 USD thì thế mạnh nổi trội là công nghệ quản lý sản xuất; Còn những người hưởng 2 USD thì thuần túy bỏ sức lao động cơ bắp ra mà thôi…

Nhưng, bao nhiêu người được hưởng 80 USD? Trong một tương quan nào đó, thì có khoảng 10 người; Bao nhiêu người được hưởng 18 USD? Khoảng 100 người; Còn bao nhiêu người hưởng 2 USD kia? Hàng vạn, hàng triệu người… Vậy ai giàu, ai nghèo?

Điều đó để nói rằng, những nước mà có 10 người hưởng 80 USD/đôi giày thì một người làm có thể tạo ra giá trị bằng một vạn người ở các nền kinh tế khác. Cái đó được gọi là dựa vào tri thức để tạo ra các giá trị lớn. Đó mới là điều cơ bản của cái gọi là triết lý phát triển kinh tế…

Có như thế thì một đất nước khoảng 5 triệu dân như Singapore mới có GDP là 124 tỷ USD (trong khi ta có 87 triệu dân mà GDP chỉ có hơn 60 tỷ USD)… Doanh số của những công ty như Exxon Mobil, hay General Electric… mỗi năm gần 300 tỷ USD. Cái gì tạo nên điều đó? Tất cả là do chất xám làm nên.

Muốn có một nền kinh tế tri thức, theo anh cần phải làm gì?

Muốn có được một knowledge-based economy thì trước hết phải có rất nhiều knowledge-based company, tức là phải có rất nhiều doanh nghiệp dựa vào tri thức để tạo ra giá trị.

Nhìn vào thực tế, những năm qua chúng ta mải mê với những công ty giày da, may mặc… Điều này xét trong bối cảnh hiện tại và trước đây, thì là một cách làm ăn rất tốt, tạo ra công ăn việc làm cho hàng triệu lao động. Nhưng nhìn về tương lai, chúng ta không thể chỉ mải miết với việc này được.

Chúng ta muốn đất nước khá lên, thì phải tạo ra giá trị gia tăng lớn… Chứ làm giày da chẳng hạn ta được 7 tỷ USD, nhưng giá trị gia tăng, phần ta kiếm được không đáng là bao.

Trong cách nhìn của anh, một doanh nghiệp thế nào được gọi là doanh nghiệp lớn?

Hiện nay thử hỏi ta có bao nhiêu doanh nghiệp tạo ra giá trị chủ yếu dựa vào tri thức? Con số đó chỉ đếm được trên đầu ngón tay thôi. Một doanh nghiệp lớn không phải là một doanh nghiệp có nhiều nhân viên, cũng không phải là một doanh nghiệp có doanh số cao, cũng không phải là doanh nghiệp có vốn đầu tư lớn… Bây giờ người ta không hiểu theo cách đó.

Một doanh nghiệp lớn tạo ra giá trị gia tăng lớn và có tác động xã hội đáng kể. Xã hội này có hay không có doanh nghiệp đó thì có gì khác nhau hay không? Đó mới gọi là lớn.

Theo tôi, chính tri thức và thị trường mới quyết định việc thành công của một doanh nghiệp. Đó mới là phát triển doanh nghiệp bền vững.

Điều mà anh thấy chưa ổn với doanh trí hiện nay là gì?

Điều tôi thấy chưa ổn lắm đó là về năng lực quản trị của doanh nhân hiện nay, đa số đang là cai trị doanh nghiệp nhiều hơn là quản trị doanh nghiệp. Cai trị doanh nghiệp tức là dùng quyền lực của chiếc ghế Tổng Giám đốc để điều hành, còn quản trị doanh nghiệp thì không dùng quyền lực, mà dùng nhận thức, khiến nhân viên hiểu và làm.

Chúng ta cần có tư duy đột phá và sáng tạo trong cách quản trị các doanh nghiệp hiện nay. Còn về hệ giá trị, đang có điều gì đó chưa ổn lắm: Một lô hàng vừa tung ra thị trường bị lỗi thì phải cho thu hồi về ngay, chứ không thể xuề xoà theo kiểu: có một lô hàng thì ăn thua gì đâu! Đó là điều liên quan đến nhân cách và văn hóa kinh doanh.

Thêm nữa, nhiều doanh nhân đang thực hiện kinh doanh theo chiến lược “GILANA” – nghĩ gì làm nấy – chiến lược rất phổ biến trong cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam; kinh doanh kiếm tiền bằng mọi giá, bất chấp mọi thủ đoạn… Rõ ràng, phải làm sao để doanh nhân thấm được việc: Chi phí cho thiệt hại về uy tín sẽ lớn hơn rất nhiều trị giá của một lô hàng kia.

Những việc đó cần thay đổi, và phải quay về với việc phát triển năng lực cốt lõi và giá trị bền vững, có như thế mới phát triển bền vững.

DOANH NHÂN PHIÊN BẢN 3.0

Anh vừa nói đến đội ngũ doanh nhân mới, họ có gì khác so với những thế hệ doanh nhân trước đó, thưa anh?

Trong lịch sử kinh thương của nước ta, đầu thế kỷ 20 thì đã có một thế hệ doanh nhân tiền bối, sau đó vì hoàn cảnh lịch sử giới này không xuất hiện.

Mãi đến năm 1990 chúng ta mới có Luật Công ty và Luật Doanh nghiệp tư nhân năm 1990 (người dân được làm những cái Nhà nước cho phép). Lúc đó mới có những người làm ăn buôn bán, họ đơn thuần chỉ buôn bán kiểu kiếm cơm, manh nha hình thành giới doanh nhân. Tôi gọi nôm na họ là doanh nhân phiên bản 1.0.

Và đội ngũ doanh nhân thực sự xuất hiện rầm rộ, khi Luật Doanh nghiệp sửa đổi năm 2000 ra đời (người dân được làm cái gì Nhà nước không cấm). Chúng tôi gọi đây là doanh nhân phiên bản 2.0, họ buộc phải tranh đua với nhau để tồn tại và phát triển. Tuy nhiên thế hệ doanh nhân 3.0 thì phải khác, phải có khát vọng khác, không chỉ đua tranh với nhau trong nhà mà phải đua tranh với cả thế giới.

Đội ngũ doanh nhân phiên bản 3.0 phải là những doanh nhân hội đủ 3 đặc tính cơ bản nhất: Phải có Khát vọng mới, Năng lực mới và Văn hóa mới. Đó là khát vọng đua tranh mạnh mẽ cùng thế giới, khát vọng xây dựng uy tín và hình ảnh mới cho cộng đồng doanh nhân doanh nghiệp Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế (hiện nay, những hình ảnh này chưa tốt).

Nhưng để thực hiện được khát vọng đó thì phải có những năng lực mới để thực hiện những khát vọng của mình, và có văn hóa mới để tạo nền tảng cơ sở và hệ giá trị mới.

Được biết, anh và cộng sự đang triển khai Dự án “Hạt giống Lãnh đạo”. Việc này có phải là một nỗ lực trong việc xây dựng thế hệ doanh nhân mới như anh mong muốn?

Đây thực chất là một dự án giáo dục không vì mục đích lợi nhuận, nhằm phát hiện và phát triển những nhân tài lãnh đạo tương lai cho cộng đồng doanh nghiệp.

Dự án xác lập mục tiêu tuyển chọn và quy tụ những người trẻ ưu tú (nằm trong độ tuổi từ 21 đến 28), có tố chất và khát vọng trở thành lãnh đạo doanh nghiệp. Thời đại nào cũng thế, vấn đề phải bắt đầu từ con người, và đầu tư vào con người.

Không phải đơn thuần mà mấy chục trí thức và doanh nhân ngồi lại với nhau chỉ để đào tạo vài chục hạt giống này ra làm lãnh đạo doanh nghiệp đâu. Những hạt giống lãnh đạo này sẽ được nhân lên, góp phần định hình và lan toả một thế hệ doanh nhân mới trong xã hội.

Xin cảm ơn anh!

Lê Ngọc Sơn
(thực hiện)